De CCC 2009 op 26 mei jl. in het Muziekgebouw aan ‘t IJ in Amsterdam was de moeite waard, uitstekende sprekers over creativiteit en innovatie. Tevens enkele boeiende testimonials van innovatieve bedrijven, o.a. een chocolade maker TCHO. Ruwweg twee vragen stonden centraal in het programma. Welke randvoorwaarden moet je scheppen voor creativiteit en innovatie? Hoe zorgen we ervoor dat onderwijs het breed exploreren en ontwikkelen van talent en passie ondersteunt, in plaats van het er langzaam uit te knijpen?

Innovatie werd door Amnon Levav van SIT (Systematic Inventive Thinking) gedefinieerd als ‘The ability to think and act differently’. Onderzoek dat Sir Ken Robinson aanhaalde wees uit dat 98% van kinderen tussen 3 en 5 jaar ‘ bilateral thinkers’ bleken. Diezelfde groep werd op leeftijd 8 tot 10 getest en de score was nog maar 40%. Op leeftijd 15 tot 18 daalde dit cijfer tot 15%. Onder 100.000 25+ers bleek slechts 2% de norm als ‘bilateral thinker’ te halen. Opleiding zorgt er kennelijk voor dat ons vermogen open naar een vraagstuk te kijken snel kleiner wordt.

Sir Ken
Tja wat kan ik nog over deze man zeggen? Het was een voorrecht om Sir Ken Robinson na vele online video’s en podcasts live te zien en te horen. Een begenadigd
verteller, een broos voorkomen en een enorme natuurlijke autoriteit. Zijn boodschap is al vaak samengevat en online weergegeven. De kern van zijn meest recente boodschap, vastgelegd in zijn boek ‘The Element’, is dat veel te weinig mensen werken en leven op het kruispunt van hun talenten en passie. We herkennen allemaal het gevoel dat we ‘in ons element zijn’. Tijd verstrijkt ongemerkt, je raakt niet vermoeid maar krijgt juist energie van wat je doet.

Veel mensen weten helemaal niet wat hun talent is en onze onderwijssystemen zijn er niet op ingericht om die te helpen ontdekken en ontwikkelen. Ons huidige
systeem beoogt onze jeugd zo efficiënt mogelijk een set met standaard vaardigheden aan te leren op een standaard manier. Val je daar buiten dan heb
je pech gehad, en als je daar opstandig van wordt dan krijg je medicijnen. Daar draait Sir Ken wel een erg kort bochtje maar zijn punt is duidelijk en
herkenbaar. En niet alleen leerlingen lijden daaronder, ook hardwerkende goedbedoelende docenten zitten opgesloten in dit systeem.

Varieteit in het Onderwijs
Mijn collega Frans Schouwenburg vertelde laatst dat hij docenten altijd vraagt of ze tevreden zijn over het onderwijs dat ze geven. Vrijwel altijd is het antwoord nee, men is zich terdege bewust van de didactische noodzaak variëteit te bieden in de les. Maar in de praktijk komt dit er niet van.
Digitaal Leermateriaal en ICT hulpmiddelen bieden de mogelijkheid die variëteit wel te bieden. Maar belangrijker nog is een omslag in het denken over onderwijs, de organisatie van onderwijs en de kerntaak van onze onderwijzers. Een innovatie in onderwijs die heel veel creativiteit vergt van ons allemaal. De wereld waarop ons onderwijs de jeugd voorbereid kan trouwens ook wel een paar nieuwe inzichten gebruiken, maar juist dat begint natuurlijk bij eenieders opleiding!

Amnon Levav, Systematic Inventive Thinking

Terug naar de conferentie. Amnon Levav gaf in een interactief verhaal met wat confronterende oefeningen (leg je buurman uit welke ideeen je hebt opgedaan zonder te praten of schrijven) enkele eye-openers over randvoorwaarden voor innovatie.

• Constraints enhance innovation: er is zoiets als teveel vrijheid of te weinig context, kies specifieke kaders en het is gemakkelijker met goede nieuwe concepten te komen.
• Brainstorming is BAD for you: een pijnlijke, vrijwel iedereen die ik ken plant een brainstorm als er nieuwe ideeen moeten worden gegenereerd. Groepsdeelnemers beperken elkaar echter vooral in het vrijuit denken en durven/willen niet kritisch zijn over suggesties van anderen hoewel ze weten waarom die nooit gaan werken vanuit hun specifieke expertise.
• Learn to follow your path of MOST resistance: vrijbreken van je bestaande overtuigingen, aannames, onbewuste vaste structuren in denken, interpreteren en handelen is pijnlijk en oncomfortabel.Toch liggen echt nieuwe ideeen voorbij dat discomfort.
• Innovate INSIDE the box: gebruik wat je al hebt en innoveer daarbinnen, direct een goede constraint.

Hij waarschuwt ook voor ‘fixedness’, zowel functioneel, structureel als relationeel. Die fixedness helpt ons in het dagelijks leven, we weten waar dingen voor bedoeld zijn, als we ons dat voortdurend moeten afvragen wordt het een uiterst vermoeiende dag. We weten welke kledingstukken waarvoor bedoeld zijn, hoe deuren (meestal) opengaan, waar apparaten toe dienen etc. etc. Dat loslaten of nieuwe originele inzichten te krijgen is lastig maar noodzakelijk. Kijk naar zaken als algemenere ‘resources’ en zie hun bredere potentie.

Een voorbeeld van structural fixedness: iedereen herkent een kastje met knoppen aan de onderkant als een TV, knoppen aan de bovenkant maken het kastje een magnetron of wasmachine, hoe komt dat? De noodzaak om de knoppen onderaan te plaatsen omdat de buizen in de TV die zo warm maken dat de mechaniek van de knoppen bovenop zou smelten is 40 jaar terug al weggevallen met de introductie van de transistor.
Het loskoppelen van het frontje van de autoradio is een goed voorbeeld van het doorbreken van structural fixedness. Of de Ipod shuffle, waarbij het onmogelijk leek een goedkoper model te ontwikkelen en Apple op het idee kwam het scherm simpelweg helemaal weg te laten. Niks muziek kiezen, gewoon afspelen in willekeurige volgorde. Doorbreken van fixedness in meerdere opzichten.

Wanklank
De enige wanklank bij de CCC 2009 was het slechte voorzitterschap, alles liep uit, zelfs de koffiepauzes en lunch ;-) Dit gaf eenieder, met name de sprekers, een gehaast gevoel en leidde tot ruim een uur uitloop en het schrappen van diverse interessante onderdelen waaronder een discussie met Sir Ken. Jammer, maar door de kwaliteit van de sprekers bleef de dag goed overeind. En het is goed om een concreet verbeterpunt te hebben voor een volgende keer nietwaar?

Mike (Mei/2009)